Huyết áp là gì và vì sao lần khám nào cũng được đo
Huyết áp là lực của máu tác động lên thành động mạch, được thể hiện bằng hai con số theo đơn vị mmHg. Số trên gọi là tâm thu, phản ánh áp lực khi tim co bóp; số dưới là tâm trương, phản ánh áp lực khi tim giãn. Ví dụ 120/80 mmHg nghĩa là tâm thu 120 và tâm trương 80. Việc ghi nhận định kỳ giúp phát hiện sớm tăng hoặc hạ huyết áp vốn có thể diễn tiến thầm lặng.
Vì sao cần dùng biểu đồ huyết áp
Biểu đồ huyết áp giúp đối chiếu nhiều lần đo, nhận diện xu hướng theo thời gian và phân loại mức nguy cơ. Hãy luôn lấy trung bình của nhiều lần đo khác nhau vì một số đo đơn lẻ không phản ánh toàn cảnh.
Hướng dẫn đọc biểu đồ huyết áp
Các mức phân loại tham khảo theo chỉ số tâm thu và tâm trương
-
Huyết áp thấp: tâm thu dưới 100 và tâm trương dưới 60.
-
Tối ưu: tâm thu dưới 120 và tâm trương dưới 80.
-
Bình thường: tâm thu dưới 130 và tâm trương dưới 85.
-
Bình thường cao: tâm thu 130 đến 139 và tâm trương 85 đến 89.
-
Tăng huyết áp độ 1: tâm thu 140 đến 159 và tâm trương 90 đến 99.
-
Tăng huyết áp độ 2: tâm thu 160 đến 179 và tâm trương 100 đến 109.
-
Tăng huyết áp độ 3: tâm thu từ 180 trở lên và tâm trương từ 110 trở lên.
Màu sắc thường gặp trên biểu đồ
-
Vùng xanh biểu thị mục tiêu an toàn khi tâm thu không quá 140 và tâm trương không quá 90.
-
Vùng vàng biểu thị tăng huyết áp khi tâm thu trên 140 hoặc tâm trương trên 90.
-
Vùng đỏ biểu thị nguy hiểm khi tâm thu trên 180 hoặc tâm trương trên 110.
Khi nào nên đo và tần suất theo dõi
Người trưởng thành có chỉ số quanh 120/80 nên kiểm tra mỗi năm một lần. Khi chỉ số nhích trên mức này, nên kiểm tra hai lần mỗi năm. Khi các giá trị thường xuyên từ 140/90 trở lên, cần theo dõi sát hơn và tham vấn bác sĩ để được chẩn đoán và điều chỉnh sớm. Tuổi càng cao thì nguy cơ tăng huyết áp càng lớn, nhưng lối sống tĩnh tại có thể khiến người trẻ cũng gặp vấn đề.
Cách đo đúng để có số liệu đáng tin
-
Nghỉ ngơi ít nhất năm phút, ngồi thẳng lưng, hai chân đặt trên sàn, cánh tay ngang tim.
-
Không uống cà phê, hút thuốc hoặc vận động nặng trong ba mươi phút trước khi đo.
-
Chọn băng quấn phù hợp kích cỡ cánh tay và quấn đúng kỹ thuật.
-
Đo hai đến ba lần cách nhau một đến hai phút, lấy trung bình.
-
Theo dõi vào buổi sáng và buổi tối trong bảy ngày để có bức tranh tin cậy hơn.
Hậu quả của huyết áp bất thường
Bệnh tim mạch
Mạch máu chịu áp lực cao lâu ngày sẽ xơ cứng và hẹp lại, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Rối loạn thần kinh
Tuần hoàn não bị ảnh hưởng có thể dẫn đến đột quỵ, suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ.
Bệnh thận mạn
Mạch máu nuôi thận tổn thương làm suy giảm chức năng lọc, gây sẹo thận và tiến triển bệnh thận mạn.
Tổn thương thị lực
Các mạch máu võng mạc và thần kinh thị bị tổn hại làm tăng nguy cơ giảm thị lực.
Dinh dưỡng và lối sống để duy trì huyết áp khỏe mạnh
Chế độ ăn DASH
Ưu tiên thực phẩm giàu kali, magiê, canxi và hạn chế muối. Thực phẩm có lợi gồm bơ, chuối, rau lá xanh đậm, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt và hạt giống, cá béo và sô cô la đen dùng chừng mực.
Hạn chế rượu và tránh nicotine
Rượu làm tăng huyết áp và tương tác bất lợi với thuốc. Nicotine co mạch khiến tim phải làm việc nhiều hơn, làm tăng huyết áp.
Vận động đều đặn
Duy trì ít nhất ba mươi phút hoạt động thể lực hầu hết các ngày trong tuần. Đi bộ nhanh, đạp xe, bơi hoặc leo cầu thang đều mang lại lợi ích.
Quản lý căng thẳng
Căng thẳng làm tim đập nhanh và co mạch. Thiền, hít thở sâu, yoga và duy trì sở thích cá nhân giúp ổn định huyết áp.
Quản lý cân nặng
Giảm vài ký cũng có thể hạ huyết áp đáng kể nếu đang thừa cân.
Uống đủ nước và ngủ chất lượng
Mất nước khiến tim phải bơm mạnh hơn. Nhu cầu nước tham khảo là ba phẩy bảy lít mỗi ngày với nam và hai phẩy bảy lít với nữ, tùy mức vận động và khí hậu. Giấc ngủ bảy đến tám giờ mỗi đêm giúp huyết áp giảm sinh lý và phục hồi cơ thể.
Dấu hiệu cần chú ý và khi nào đi khám
Các biểu hiện như mờ mắt, khó thở, khát nhiều, tiểu nhiều, đau đầu, choáng váng hoặc nhầm lẫn có thể liên quan huyết áp bất thường và cần kiểm tra ngay. Nếu chỉ số tâm thu từ 180 trở lên hoặc tâm trương từ 110 trở lên, hãy tìm trợ giúp y tế khẩn cấp.
Lời khuyên dành cho bạn
Một lần đo cao chưa đủ chẩn đoán tăng huyết áp. Hãy đo đúng cách, theo dõi bằng biểu đồ, kiểm soát các yếu tố như ăn mặn, căng thẳng, thiếu ngủ, ít vận động và cân nặng. Bạn có nhiều quyền chủ động hơn mình nghĩ: những thay đổi nhỏ và bền bỉ về dinh dưỡng, vận động và giấc ngủ có thể đưa các con số trở lại vùng an toàn và bảo vệ trái tim, não, thận và đôi mắt về lâu dài.