Bệnh Crohn là viêm ruột mạn tính dễ bùng phát thất thường. Thuốc là nền tảng điều trị nhưng dinh dưỡng phù hợp giúp làm dịu triệu chứng, giảm nguy cơ thiếu chất và hỗ trợ ruột hồi phục. Không có một thực đơn đúng cho mọi người, bạn cần cá nhân hóa và theo dõi phản ứng của chính mình.

Crohn là gì và vì sao chế độ ăn quan trọng

Bệnh thuộc nhóm viêm ruột mạn gây viêm ở ruột non, ruột già hoặc cả hai. Khi niêm mạc viêm, các thức ăn khó tiêu, nhiều xơ không hòa tan hay nhiều chất béo có thể kích thích đau quặn bụng, tiêu chảy, đầy hơi và sụt cân. Chế độ ăn hợp lý giúp
1 tăng dung nạp thức ăn
2 hạn chế kích hoạt miễn dịch tại ruột
3 phòng thiếu máu thiếu kẽm thiếu vitamin và giảm mất nước

Nguyên tắc chung theo từng giai đoạn

Khi đang bùng phát

1 Ưu tiên món mềm, ẩm, nấu chín kỹ, ít xơ không hòa tan
2 Chia nhỏ nhiều bữa, nhai kỹ, ăn chậm
3 Bóc vỏ, bỏ hạt, xay nhuyễn trái cây và rau
4 Tránh dầu mỡ đậm đặc, gia vị cay, rượu, cà phê, nước có gas
5 Uống đủ nước, bù điện giải nếu tiêu chảy

Khi lui bệnh ổn định

1 Tăng dần đa dạng thực phẩm để đủ chất
2 Bổ sung xơ hòa tan từ yến mạch, chuối chín, khoai lang, rau nấu mềm
3 Ưu tiên đạm nạc, chất béo tốt, ngũ cốc nguyên hạt tùy dung nạp
4 Duy trì nhật ký ăn uống để phát hiện tác nhân cá nhân

Nên ăn gì với bệnh Crohn

1 Đạm nạc dễ tiêu gà bỏ da, cá biển như cá hồi cá ngừ cá mòi, trứng, đậu phụ nếu dung nạp đậu nành tốt
2 Trái cây ít xơ không hòa tan chuối chín, dưa lưới, đu đủ, đào đóng hộp trong nước, táo nấu chín
3 Rau củ nấu mềm khoai lang, bí đỏ, cà rốt, củ dền, măng tây non, nấm, dưa leo bỏ hạt và vỏ, ớt chuông nướng hoặc hấp
4 Ngũ cốc và tinh bột cơm trắng hoặc gạo tấm khi bùng phát, bún phở ít nêm; khi ổn định có thể thử yến mạch, quinoa, bánh mì không gluten nếu nhạy cảm
5 Chất béo tốt dầu ô liu, dầu hạt lanh, cá giàu omega 3, bơ quả với lượng vừa
6 Probiotic và thực phẩm lên men sữa chua, kefir, dưa cải muối đúng cách, kombucha nếu dung nạp
7 Vi chất cần chú ý sắt, vitamin B nhóm B, vitamin D, canxi, kẽm, selen do nguy cơ kém hấp thu

Nên hạn chế hoặc tránh

1 Sữa và chế phẩm sữa nguyên kem nếu không dung nạp lactose có thể thử loại không lactose hoặc sữa hạt
2 Rau sống nhiều xơ không hòa tan bắp cải sống, bông cải sống, rau có cọng xơ, ngô hạt, bỏng ngô
3 Đậu đỗ nguyên vỏ vì sinh hơi mạnh, có thể xay mịn hoặc dùng đậu đã lọc vỏ nếu dung nạp
4 Đồ chiên rán, thịt mỡ, nước sốt béo dễ kích thích tiêu chảy
5 Gia vị cay, rượu, cà phê, nước tăng lực làm tăng kích thích ruột
6 Thực phẩm siêu chế biến và đường thêm xúc xích, thịt xông khói, bánh kẹo, ngũ cốc đường cao
7 Dầu giàu omega 6 dầu ngô, dầu đậu nành dùng nhiều có thể làm mất cân bằng với omega 3
8 Hạt nguyên, mè, các loại hạt nhỏ dễ cọ xát niêm mạc trong đợt bùng phát

Gợi ý thực đơn một ngày tham khảo

Khi bùng phát

1 Sáng cháo gạo trắng nấu nhừ với ức gà xé, một quả chuối chín
2 Giữa sáng sữa chua không đường loại không lactose hoặc kefir nếu dung nạp
3 Trưa cơm mềm, cá hấp gừng, bí đỏ hấp, nước hầm xương lọc trong
4 Xế sinh tố chuối với sữa hạnh nhân, ít bột yến mạch hòa tan nếu dung nạp
5 Tối miến nấu thịt gà và cà rốt, khoai lang hấp
6 Trước ngủ nước ấm hoặc trà hoa cúc

Khi lui bệnh

1 Sáng yến mạch ninh với sữa ít lactose, chuối thái lát, rắc ít hạt lanh xay mịn
2 Trưa quinoa hoặc gạo lứt mềm, cá hồi áp chảo ít dầu, măng tây hấp, dầu ô liu rưới nhẹ
3 Xế sữa chua với đu đủ chín
4 Tối ức gà nướng lò, khoai tây nghiền, bí xanh luộc
5 Nước uống cả ngày nước lọc, nước dừa, nước điện giải nhạt khi tiêu chảy

Mẹo giúp tối đa hóa lợi ích từ chế độ ăn

1 Giữ nhật ký ăn uống ghi rõ món ăn, cách chế biến, lượng ăn và triệu chứng xảy ra sau ăn
2 Chia nhỏ khẩu phần ăn năm đến sáu bữa nhỏ mỗi ngày để giảm gánh nặng cho ruột
3 Ưu tiên phương pháp nấu dịu hấp, luộc, hầm, nướng lò ở nhiệt vừa, hạn chế chiên rán
4 Bóc vỏ bỏ hạt với trái cây và rau trong giai đoạn nhạy cảm
5 Bổ sung khi cần sắt, B12, vitamin D, canxi, kẽm theo chỉ định bác sĩ nếu xét nghiệm thiếu
6 Vận động nhẹ thường xuyên đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp giảm viêm hệ thống và stress
7 Ngủ đủ và quản lý căng thẳng thiền hay hít thở hộp năm phút mỗi ngày để trấn tĩnh trục ruột não
8 Trao đổi với chuyên gia trước khi thử chế độ loại bỏ như ít FODMAP hay nhịn ăn có kiểm soát

Câu hỏi thường gặp

Có phải ai bị Crohn cũng nên ăn ít xơ
Không. Trong bùng phát nên giảm xơ không hòa tan. Khi ổn định có thể tăng xơ hòa tan từ yến mạch, chuối chín, rau nấu mềm tùy dung nạp.

Có cần kiêng hoàn toàn sữa
Chỉ khi bạn không dung nạp lactose hoặc thấy sữa làm nặng triệu chứng. Có thể thử sữa không lactose hoặc sữa hạt và theo dõi phản ứng.

Probiotic có cần thiết
Nhiều người thấy có lợi nhưng không phải ai cũng hợp. Bắt đầu lượng nhỏ, chọn sản phẩm ít đường và theo dõi triệu chứng.

Tôi có nên dùng dầu cá omega 3
Có thể hữu ích với một số người vì tác dụng chống viêm nhẹ. Hỏi ý kiến bác sĩ nếu đang dùng thuốc chống đông hay có bệnh nền.

Tôi sụt cân nhiều phải làm sao
Trao đổi ngay với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng. Có thể cần công thức dinh dưỡng uống bổ sung năng lượng và đạm, hoặc dinh dưỡng qua ống trong một số trường hợp.

Lời khuyên an toàn

Thông tin trên mang tính tham khảo. Crohn khác nhau ở từng người nên bạn cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng kế hoạch ăn uống, theo dõi thiếu chất, điều chỉnh thuốc và xét nghiệm định kỳ. Khi có dấu hiệu mất nước sốt cao đau bụng dữ dội đi ngoài ra máu hãy đến cơ sở y tế ngay.