Viêm dạ dày là tình trạng viêm lớp niêm mạc dạ dày. Thông thường, dạ dày có cơ chế bảo vệ để chịu môi trường acid cao; khi cơ chế này bị rối loạn bởi vi khuẩn Helicobacter pylori, rượu, hay một số thuốc (như nhóm giảm đau kháng viêm), niêm mạc sẽ bị kích ứng và viêm. Bên cạnh điều trị y khoa, chế độ ăn đúng có thể làm dịu triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục.

Vì sao chế độ ăn quan trọng?

Thức ăn và cách ăn ảnh hưởng trực tiếp đến lượng acid, nhu động và sự lành của niêm mạc dạ dày. Một thực đơn thiên về thực phẩm tươi, ít acid, giàu chất xơ hoà tan và protein nạc có thể giảm khó chịu, đồng thời giúp hệ vi sinh đường ruột cân bằng hơn.

Thực phẩm nên ăn (gợi ý theo nhóm)

Rau củ quả ít acid, giàu chất xơ

Rau: măng tây, bông cải xanh, bắp cải tí hon, dưa leo, đậu que, cải xoăn, khoai tây, rau bina.
Trái cây ít acid: táo, bơ, chuối, dưa (honeydew, dưa hấu), đào, lê, các loại berry dịu (dâu, việt quất).
Chất xơ từ rau quả tạo các acid béo chuỗi ngắn (như butyrate) nuôi lợi khuẩn ruột, từ đó hỗ trợ giảm viêm.

Thực phẩm có tính chống viêm tự nhiên

Cá béo: cá hồi, cá mòi, cá trích, cá thu, cá cơm.
Rau củ: cải xoăn, rau bina, bông cải, ớt chuông, nấm, thì là.
Hạt: hạnh nhân, óc chó, hồ đào, hạt dẻ cười (không muối).
Gia vị: nghệ.
Đồ uống nhẹ nhàng: nước lô hội, trà xanh, trà gừng (dùng vừa phải).

Thực phẩm chứa probiotic (lợi khuẩn)

Sữa chua không đường, phô mai mềm, dưa cải (sauerkraut), tempeh, miso, bánh mì men chua. Probiotic có thể hỗ trợ ức chế H. pylori và cải thiện triệu chứng.

Thực phẩm cần tránh hoặc hạn chế

Đồ chiên rán, nhiều chất béo

Khoai tây chiên, hành tây chiên, thịt chiên ngập dầu (bò, heo, cừu), đồ ăn nhanh… có thể làm chậm rỗng dạ dày và tăng trào ngược.

Trái cây/đồ chua nhiều acid

Cam, quýt, bưởi, chanh, dứa, cà chua dễ kích ứng niêm mạc; nên giảm nếu đang bùng phát triệu chứng.

Món cay/nồng, ăn quá nhanh

Hành tỏi sống, ớt, đồ chua cay có thể gây nóng rát. Ăn vội vàng cũng khiến dạ dày khó chịu hơn.

Rượu bia và đồ uống caffein

Rượu làm suy yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc. Caffein (cà phê, trà đậm, nước ngọt có caffein) có thể kích thích acid; nên hạn chế hoặc chuyển sang decaf khi cần.

Thuốc lá

Hút thuốc cản trở lành loét và làm nặng triệu chứng; nên ngừng hoàn toàn.

Thực đơn tham khảo 3 ngày (định lượng vừa đủ, ít dầu mỡ, ít gia vị cay)

Ngày 1

Bữa sáng: Nước ép dưa hấu; bánh mì nguyên cám + trứng bác.
Bữa phụ sáng: Táo; nước dừa tươi.
Bữa trưa: Gạo lứt; ức gà nướng.
Bữa xế: Sữa chua không đường hoặc chuối chín.
Bữa tối: Rau luộc tổng hợp; phi-lê cá nướng/áp chảo ít dầu.

Ngày 2

Bữa sáng: Sinh tố dâu (ít đường, sữa chua không đường); bánh mì + phô mai ricotta.
Bữa phụ sáng: Lê hoặc dưa gang.
Bữa trưa: Quinoa + ức gà + măng tây nướng.
Bữa xế: Bánh quy yến mạch nhạt hoặc bơ đậu phộng mỏng trên bánh mì nguyên cám.
Bữa tối: Pasta nguyên cám + salad xanh (xà lách, dưa leo, dầu ô-liu).

Ngày 3

Bữa sáng: Đu đủ; trứng bác + phô mai mềm.
Bữa phụ sáng: Lựợng nhỏ hạt không muối (hạnh nhân/óc chó).
Bữa trưa: Cơm gạo lứt/bán mộc + cá hấp + khoai tây nghiền rưới dầu ô-liu.
Bữa xế: Cà phê decaf; bánh mì nướng nhạt.
Bữa tối: Chuối nghiền + yến mạch nấu mềm.

Ghi chú: Khả năng chịu đựng thực phẩm khác nhau ở từng người. Hãy theo dõi triệu chứng, điều chỉnh khẩu phần và cách chế biến cho phù hợp.

Mẹo nấu nướng và thói quen có lợi cho dạ dày

Cách chế biến “nhẹ bụng”

Ưu tiên nướng, hấp, luộc, áp chảo ít dầu, chần/poach; hạn chế chiên rán. Nêm nếm vừa phải, tránh ớt, tiêu cay, nước sốt chua.

Thói quen ăn uống

Ăn đúng giờ, chia nhỏ bữa; nhai kỹ; tránh nằm ngay sau ăn; duy trì cân nặng hợp lý. Uống đủ nước trong ngày để hỗ trợ trung hoà acid.

Lưu ý về cân nặng và cá thể hoá

Người cân nặng bình thường không cần quá kiêng khem nhưng vẫn nên tránh “chất kích thích” của dạ dày. Người thừa cân nên kiểm soát năng lượng, tăng chất xơ hoà tan và đạm nạc.

Lời khuyên dành cho người viêm dạ dày

Ưu tiên thực phẩm tươi, ít acid và dễ tiêu; tránh đồ chiên rán, cay/nồng và rượu bia; hạn chế caffein. Kiên trì thói quen ăn uống điều độ, ngủ nghỉ hợp lý và bỏ thuốc lá để niêm mạc sớm lành. Nếu triệu chứng kéo dài trên 2–4 tuần, đau tăng, nôn ói hoặc sụt cân, hãy liên hệ bác sĩ để được đánh giá và điều trị phù hợp.