Biến động đường huyết là gì?
Biến động đường huyết hay glycemic variability là tình trạng nồng độ đường trong máu dao động bất thường, có thể tăng vọt hoặc giảm mạnh mà không rõ nguyên nhân. Tình trạng này thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường type 1 và được gọi là “brittle diabetes” hoặc “labile diabetes”. Nếu không kiểm soát, biến động đường huyết có thể gây ra biến chứng ngắn hạn và dài hạn như suy thận, tổn thương thần kinh, suy giảm thị lực hoặc hôn mê do tiểu đường.
Cơ chế điều hòa đường huyết trong cơ thể
Hai hormone quan trọng điều hòa đường huyết là insulin và glucagon do tuyến tụy tiết ra. Insulin có nhiệm vụ đưa glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Ngược lại, glucagon giải phóng glucose khi nồng độ trong máu quá thấp. Ở người khỏe mạnh, sự cân bằng này giúp đường huyết duy trì ổn định. Tuy nhiên, ở người tiểu đường, cơ chế này thường bị rối loạn, dẫn đến dao động thất thường.
Chỉ số đường huyết bình thường
-
Người không bị tiểu đường: Fasting 70–99 mg/dl; sau ăn 1–2 giờ < 140 mg/dl
-
Người tiểu đường: Fasting 80–130 mg/dl; sau ăn 1–2 giờ < 180 mg/dl
Triệu chứng cảnh báo biến động đường huyết
Một số dấu hiệu sớm bao gồm: chóng mặt, yếu sức, dễ cáu gắt, đói hoặc khát nhiều, lo âu, khô da, đau đầu, đi tiểu thường xuyên, run tay, mờ mắt, co giật, mất phối hợp, buồn nôn hoặc nôn. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm.
12 nguyên nhân gây biến động đường huyết
1. Căng thẳng
Stress làm cơ thể tiết cortisol, hormone làm tăng đường huyết và giảm khả năng tiết insulin.
2. Rượu bia
Rượu ảnh hưởng đến gan, làm giảm khả năng giải phóng glucose → dễ hạ đường huyết.
3. Thuốc
Một số thuốc như corticosteroid, thuốc cảm, thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng đường huyết.
4. Hormone
Phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt hoặc mang thai dễ bị dao động đường huyết (tiểu đường thai kỳ).
5. Bỏ qua kiểm tra đường huyết
Không kiểm tra thường xuyên khiến biến động khó được phát hiện kịp thời.
6. Bệnh lý, nhiễm trùng
Các bệnh cấp tính gây stress thể chất, từ đó làm tăng đường huyết.
7. Chất tạo ngọt nhân tạo
Đồ uống “sugar-free” có thể ảnh hưởng đến độ nhạy insulin khi dùng thường xuyên.
8. Caffeine
Uống quá nhiều cà phê làm tăng glucose ở người tiểu đường type 2.
9. Thực phẩm có chỉ số GI cao
Các loại tinh bột tinh chế, nước ngọt, bánh kẹo dễ gây tăng đường huyết nhanh.
10. Luyện tập thể dục
Vận động giúp cơ thể tiêu thụ glucose, giảm nguy cơ tăng đường huyết, nhưng cường độ cao đột ngột có thể gây dao động.
11. Nước tăng lực, đồ uống thể thao
Thường chứa nhiều đường, gây tăng đường huyết nhanh chóng.
12. Trái cây sấy khô, đồ hộp
Hàm lượng đường cao, không phù hợp cho người tiểu đường.
Cách quản lý và kiểm soát biến động đường huyết
-
Uống đủ nước để hỗ trợ thải glucose dư thừa.
-
Ăn thực phẩm GI thấp, giàu chất xơ, hạn chế đồ ngọt chế biến sẵn.
-
Thực hiện kiểm soát khẩu phần và đếm lượng carb trong bữa ăn.
-
Luyện tập đều đặn, kết hợp yoga hoặc thiền để giảm stress.
-
Sử dụng thiết bị theo dõi đường huyết liên tục (CGM) để nhận biết dao động theo thời gian thực.
-
Tham khảo chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch ăn uống cá nhân hóa.
-
Duy trì cân nặng hợp lý và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ.
Lời khuyên thực tế dành cho bạn
Biến động đường huyết là một trong những thách thức lớn nhất của người tiểu đường. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và áp dụng biện pháp kiểm soát phù hợp sẽ giúp bạn ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.