Nhiều người e ngại bắt đầu tránh thai nội tiết vì sợ tăng cân. Thực tế, trải nghiệm rất khác nhau giữa từng cá nhân. Phần lớn bằng chứng cho thấy đa số phương pháp tránh thai nội tiết có xu hướng trung tính về cân nặng hoặc chỉ gây biến động nhỏ và ngắn hạn. Khi có tăng vài cân ở giai đoạn đầu, nguyên nhân thường do giữ nước tạm thời hơn là tăng mỡ thực sự. Mặt khác, một số phương pháp ở một số người có thể đi kèm tăng cân rõ rệt hơn, vì vậy hiểu đúng đặc điểm từng lựa chọn sẽ giúp bạn chủ động kiểm soát.
Tránh thai nội tiết được dùng để làm gì ngoài ngừa thai
Bên cạnh phòng ngừa mang thai, nội tiết còn được kê để hỗ trợ chu kỳ kinh không đều, đau bụng kinh, rong kinh thiếu máu, mụn, lạc nội mạc tử cung và hội chứng buồng trứng đa nang. Lợi ích này khiến nhiều người cân nhắc dùng lâu dài, nên câu hỏi về cân nặng càng đáng quan tâm.
Bằng chứng về tăng cân khi dùng tránh thai: bức tranh tổng quát
Phần lớn nghiên cứu ghi nhận các phương pháp chứa estrogen và progestin phối hợp như viên uống hằng ngày, miếng dán hoặc vòng đặt âm đạo có tác động rất nhỏ đến cân nặng và thường không đáng kể trên lâm sàng. Nhóm chỉ chứa progestin như viên uống chỉ progestin hoặc dụng cụ tử cung phóng thích progestin đa phần cũng trung tính về cân nặng, dù vẫn có ngoại lệ tùy cơ địa. Một số dữ liệu thực hành cho thấy tiêm tránh thai có thể liên quan tăng cân ở một nhóm người khi dùng dài hạn, và với que cấy, kết quả biến thiên giữa từng cá nhân. Tựu trung, phần lớn người dùng sẽ không tăng cân có ý nghĩa, nhưng vẫn có một tỷ lệ nhỏ nhạy cảm hơn với nội tiết.
Sự khác biệt giữa các phương pháp và lý do có thể tăng cân
Tiêm tránh thai
Một bộ phận người dùng có thể tăng cân dần theo thời gian sử dụng, đặc biệt khi kéo dài nhiều năm. Cơ chế có thể liên quan thay đổi cảm giác thèm ăn và chuyển hóa do progestin, cùng với thay đổi hành vi như ăn vặt nhiều hơn hoặc vận động ít hơn.
Que cấy tránh thai
Bằng chứng chưa thống nhất. Có người tăng cân, có người không đổi, thậm chí có người giảm. Yếu tố quyết định thường là đáp ứng cá thể và thói quen sinh hoạt đi kèm.
Viên phối hợp, miếng dán, vòng đặt âm đạo
Hầu hết trung tính về cân nặng. Nếu có thay đổi nhẹ trong vài tuần đầu, nguyên nhân thường là giữ nước tạm thời hoặc thay đổi khẩu vị, sau đó ổn định trở lại.
Phương pháp chỉ progestin khác
Viên chỉ progestin và phần lớn dụng cụ tử cung progestin ít liên quan tăng cân đáng kể trong đa số nghiên cứu. Tuy nhiên sự khác biệt sinh học giữa người dùng có thể tạo trải nghiệm khác nhau.
Vì sao bạn có thể thấy cân nặng tăng khi mới dùng
Cơ thể có thể giữ nước nhiều hơn trong thời gian ngắn do nội tiết, khiến cân nặng và vòng người tăng nhẹ nhưng sẽ giảm khi cơ thể thích nghi. Một số người tăng cảm giác đói hoặc thèm đồ ngọt và tinh bột, dẫn đến nạp năng lượng cao hơn mức duy trì. Thay đổi giấc ngủ, mức độ hoạt động và stress khi bắt đầu phương pháp mới cũng góp phần làm dao động cân. Ngoài ra tăng cân theo tuổi và thói quen ăn uống vốn có có thể trùng thời điểm, khiến bạn quy nguyên nhân cho thuốc dù không phải toàn bộ câu chuyện.
Cách giữ cân khi dùng thuốc tránh thai
Hãy thiết lập mức năng lượng phù hợp với mục tiêu duy trì cân. Ưu tiên thực phẩm giàu dinh dưỡng như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đạm nạc, sữa chua hoặc sản phẩm đậu nành và chất béo lành mạnh từ quả bơ, các loại hạt và dầu ô liu. Chia bữa đều đặn để hạn chế cơn thèm ăn buổi tối. Duy trì vận động nhịp điệu cùng các bài sức mạnh hai đến ba buổi mỗi tuần giúp bảo toàn và tăng khối cơ. Ngủ đủ giấc để ổn định hormone đói no. Theo dõi cân nặng hằng tuần vào cùng thời điểm, đo thêm vòng eo và ghi nhật ký ăn uống trong ba đến bốn tuần đầu để nhận diện mục nào làm bạn tăng năng lượng ngoài dự kiến. Nếu nghi ngờ giữ nước, giảm muối quá tay trong ngắn hạn không cần thiết, thay vào đó hãy ưu tiên uống đủ nước, ăn nhiều rau và kali từ chuối, khoai, đậu để hỗ trợ cân bằng dịch.
Khi nào nên trao đổi lại với bác sĩ hoặc đổi phương pháp
Nếu bạn tăng hơn năm phần trăm trọng lượng cơ thể trong vài tháng dù ăn uống và vận động không đổi, nếu kèm phù nề khó chịu, thay đổi tâm trạng kéo dài hoặc thèm ăn bất thường, hãy trao đổi để loại trừ nguyên nhân khác và cân nhắc đổi phương pháp. Những lựa chọn không nội tiết như dụng cụ tử cung đồng hoặc bao cao su có thể phù hợp hơn nếu bạn quá nhạy với hormone. Ngay cả trong nhóm nội tiết, chuyển từ tiêm sang viên hoặc dụng cụ tử cung progestin cũng có thể cải thiện trải nghiệm.
Giải đáp nhanh một số thắc mắc thường gặp
Thuốc tránh thai có làm tăng cân vĩnh viễn hay không là câu hỏi phổ biến. Câu trả lời là đa số không; phần tăng nhẹ ban đầu thường do giữ nước và sẽ tự hết khi cơ thể thích nghi. Có nên ngừng ngay khi thấy cân nhích lên hay không còn tùy mức độ và cảm nhận. Bạn nên theo dõi trong vài chu kỳ kết hợp điều chỉnh lối sống trước khi quyết định. Nếu vẫn khó chịu hoặc tăng nhanh, hãy nhờ bác sĩ điều chỉnh loại hoặc liều. Với người vốn dễ tăng cân, cách tiếp cận tốt nhất là đặt mục tiêu rõ ràng về dinh dưỡng, tập luyện và giấc ngủ ngay từ ngày bắt đầu dùng thuốc, đồng thời hẹn tái đánh giá sau một đến ba tháng.
Lời khuyên thực tế
Phần lớn phương pháp tránh thai nội tiết không khiến bạn tăng cân đáng kể. Nếu cân có nhích nhẹ lúc mới dùng, nguyên nhân thường là giữ nước hoặc thay đổi thói quen hơn là tăng mỡ thật sự. Hãy chủ động theo dõi cơ thể, tối ưu hóa ăn uống, vận động và giấc ngủ, đồng thời giữ liên lạc với bác sĩ để điều chỉnh phương pháp phù hợp. Khi kiểm soát tốt lối sống và chọn đúng biện pháp, bạn vẫn có thể bảo vệ sức khỏe sinh sản mà không phải đánh đổi cân nặng.
